Guðrún Karls Helgudóttir

James Webb sjónaukinn
Ég er nokkuð viss um að þið hafið séð eitthvað af myndunum úr James Webb sjónauka NASA og ESA sem birtust nú í vikunni eða að þið hafið í það minnsta heyrt af þeim. Þetta er öflugasti sjónauki sem búinn hefur verið til enda tók um 20 ár að byggja hann. Myndirnar sem birtust eru teknar úr svo mikilli fjarlægð að þær eru allt að 13 billjón ljósára gamlar. Þær eru svo fagrar og ótrúlegar að það er erfitt að slíta sig frá þeim. Þessar myndir minna okkur ef til vill fyrst og fremst á hversu agnar smá við erum í þessum stóra og  fjölbreytta heimi. Og það er gott að hafa í huga það sem eftir lifir þessa pistils.

Sjómenn á plánetunni jörð
Og fyrir meira en tvö þúsund árum, sem er náttúrulega enginn tími í samhengi alheimsins, gerðist það á plánetunni jörð að nokkrir þaulvanir sjómenn, sem voru að ganga frá netum sínum eftir aflalítinn dag á Genaseretvatni, voru beðnir um að fara aftur út á vatnið, enn lengra út en þeir voru vanir, á enn meira dýpi og kasta netunum á ný. Við getum rétt ímyndað okkur hversu vinsæl þessi beiðni var. Þeir hafa eflaust verið orðnir mjög þreyttir eftir langan vinnudag auk þess sem þeir höfðu hlýtt á Jesú þetta kvöld og lánað honum bát sinn til þess að hann kæmist aðeins lengra frá fólkinu sem var við það að troða hann niður. Og seint um kvöldið, þegar Jesús var búinn að fræða fólkið segir hann Símoni Pétri og hans fólki að fara út og kasta netunum á nýjan stað. Símon er tregur til en hann gerir það þó næstum möglunarlaust. Hann svarar u.þ.b. „víst þú endilega vilt“. Hvers vegna hann hlýðir orðum Jesú vitum við ekki. Ef til vill var hann í þakkarskuld við hann. Kannski var hann svona meðvirkur eða svo er svarið það einfalt að hann treysti einfaldlega Jesú og hugsaði með sér að ekki hefðu þeir fengið neitt á sínum venjubundna stað í langan tíma og því töpuðu þeir ekkert á að prófa eitthvað nýtt. Þ.e. hann var nógu opinn til þess að taka áhættu og prófa eitthvað nýtt þegar gamla aðferðin virkaði ekki.

Og viti fólk, þeir veiða svo mikið að þeir fylla bátana og vel það. Þeir þurfa hjálp við að koma fisknum í land. Þvílíkur var aflinn.

Það sem gerðist þarna var að Jesús bað þá að treysta sér. Hann bað þá að gera eitthvað alveg nýtt og eitthvað sem hljómaði jafnvel hálf galið í eyrum þeirra.

Hvað með þig?
Hefur þetta komið fyrir þig? Hefur einhver (jafnvel þín innri rödd) stungið upp á því að þú gerðir eitthvað óvenjulegt, prófaðir eitthvað nýtt þegar það sem þú ert vön/vanur að gera hefur ekki virkað?  Eða bara þegar þú ert orðin fastur/föst í viðjum vanans.

Það er ekkret grín að fylgja svoleiðis uppástungum eða beiðnum. Það er svo ágætt að gera frekar hlutina eins og við erum vön.

Það er gjarnan þannig að þegar við höfum komist upp á lag með að gera hlutina með ákveðnum hætti eða lifa lífi okkar með ákveðnum hætti þá hættum við að ögra okkur viljum og helst ekki breyta mikið út af vananum. Og það er svo eðlilegt því það getur tekið á að breyta.

Jesús segir við Símon Pétur, „Legg þú á djúpið“. Hann vill að hann fari út á meira dýpi, að hann kafi dýpra eftir því sem sem hann vill. Getur verið að það sé kominn tími til að þú kafir dýpra eftir því sem þú þráir, að þannig fáir þú meira út úr lífinu?

Símon Pétur og hans fólk fengu margfaldan afla við það að fara lengra út, á dýpið. Ef til vill á það sama við um þig…

Guð á dýpinu
Í þessari sögu er svo skýrt að Guð vill að förum á dýptina í lífinu, að við séum ekki alltaf að svamla við yfirborðið þar sem við sjáum til botns. Og þetta á við um allt í lífinu.

Þetta á við um trúna/andlega lífið. Ef við höldum okkur við trúna sem okkur var kennd þegar við vorum börn og leyfum henni ekki að þroskast í takt við okkar eigin þroska þá er nokkuð öruggt að við annað hvort segjum skilið við trúna að lokum eða í mesta lagi leyfum henni að hanga þarna sem nokkurskonar haldreipi ef eitthvað slæmt skyldi gerast og til þess að halda við menningunni sem við erum alin upp í. En það er ekki gefandi trú og það er ekki þroskandi andlegt líf. Ég er hrædd um að þetta hafi að nokkru leyti gerst í okkar góðu Þjóðkirkju, að við höfum eignast trú sem börn, fengið fræðslu í sunnudagaskólanum og svo kannski aðeins meiri fræðslu og upplifum í fermingarfræðslunni en síðan þegar við förum að þroskast enn frekar sem einstaklingar þá hefur samleiðin með kirkjunni og trúnni verið svo miklu minni að trúarþroskinn hefur orðið eftir á kirkjubekknum. Og þá leitum við annað. Ég held að ein af ástæðum þess að æ fleiri telja sig ekki eiga samleið með kristinni kirkju á Íslandi sé að trúin sem við eignuðumst sem börn og mögulega unglingar, hefur ekki fengið færi á að þroskast og því hefur trúin orðið eftir hjá því sem tilheyrði æskunni. Barnatrú getur aldrei verið nóg fyrir fullorðina manneskju. Barnatrú er bara fyrir börn. Andlegt líf fullorðinnar manneskju sem skilur (upp að einhverju marki í það minnsta) að hún er bara örlítið sandkorn í alheiminum, verður að fylgja þeim þroska. Trúin þarf að halda á djúpið til þess að geta gefið okkur ríkt andlegt líf.

Þetta á við um einkalifið. Ef við höldum öllu á yfirborðinu og nærum ekki sambönd okkar við fólk og okkar andlega líf þá verður það að lokum innantómt. Það verður kannski þægilegt upp að einhverju marki, en innantómt. Kannski ættum við að reyna að kynnast fólkinu okkar betur, vinum og fjölskyldu. Gefa okkur tíma til að ræða um eitthvað sem skiptir máli og gera eitthvað með þeim sem við erum ekki vön. Halda út á djúpið með þeim. Kannski verði aflinn þá meiri en venjulega.

Þetta á við um vinnu og skóla en mörgum okkar hættir til að festast í þægilegu fari í vinnu og jafnvel að leggja ekki meira á okkur en við komumst upp með í námi. En flest getum við svo miklu meira en við trúum og til þess að komast að því sem við raunverulega getum þá verðum við að halda á djúpið.

Óttinn við hið óþekkta
Það krefst hugrekkis að halda á djúpið. Það vissi Jesús vel þegar hann bað Símon Pétur að halda þangað og það veit Guð, sem er hinn æðsti kærleikur, nú þegar það hvetur þig og mig til þess að halda þangað. Ótti snýst alltaf um hið óþekkta og þegar förum á dýptina þá vitum við ekki hvað við finnum. Það er óþægilegt en það er líka spennandi að fara nýjar leiðir og halda á ótroðnar slóðir. Það er svo þægilegt að svamla í grunna vatninu þar sem við sjáum niður á botn en í því felst heldur engin áskorun. Áskorunin felst í því að fara á dýpið, þar sem við sjáum ekki til botns.

Trúin og andlega lífið verður fyrst krassandi og gefandi þegar við förum á dýptina og skorum á barnatrúna. Þar eru fjársjóðirnir faldir. En í trúnni sem fer lengra en barnatrúin býr líka efinn og ef til vill er efinn það sem hindrar mörg okkar frá því að halda lengra. En efinn er góður. Efinn er mikilvægur og hann er hluti af trúnni. Og það er allt í lagi að efinn hafi stundum betur því það er hluti af andlegum þroska manneskjunnar, hinu andlega ferðalagi sem lýkur aldrei.

Einkalífið verður líka fyrst gefandi þegar við förum á dýptina. Það er alltaf hætta á að við finnum eitthvað sem við hefðum heldur viljað sleppa við en þegar upp er staðið er þroskinn sem því fylgir alltaf þess virði ef vel er unnið úr.

Það sama á við um vinnu og nám, ef við tökum skrefið og höldum á djúpið, tökumst á við ótta og hindranir þá fyrst komumst við að því sem við erum fær um. Þá fyrst finnum við hina földu fjársjóði í okkur sjálfum.

Hvar þarft þú að halda á djúpið? Hefur þú kjarkinn til þess að taka áskorun Jesú og reyna nýjar aðferðir þar sem hinar gömlu eru ekki að virka nógu vel?

Þegar Símon Pétur áttar sig á að það borgaði sig að halda á ótroðnar slóðir með Jesú og hann sér að lífið hans mun breytast upp frá því segir Jesús við hann að hann þurfi ekki að óttast. Þetta segir Jesús gjarnan við fólk sem stendur frammi fyrir áskorunum og þetta segir Jesús við þig og mig þegar við höldum á djúpið.
Óttast ekki! Þetta verður allt í lagi.

Prédikun flutt í Grafarvogskirkju 17. júlí 2022
Guðspjall: Luk. 5. 1-11

• 

Heimasíða verkefnisins Ein saga – eitt skref var opnuð nú í lok júní. Tilgangur verkefnisins er að hlusta á persónulegar sögur samkynhneigðs fólks sem þjóðkirkjan og fólk innan hennar hefur brotið á í gegnum tíðina. Tilgangurinn er að læra af þessari hryllilegu sögu misréttis og ofbeldis innan kirkjunnar. Verkefnið er unnið að frumkvæði biskups Íslands, Agnesar Sigurðardóttur og í samstarfi við Samtökin 78.

Ég hef hlustað á sögurnar sem birst hafa og mig setur hljóða. Sárin eru djúp og mörg þeirra er ekki hægt að fyrirgefa og á ekkert endilega að fyrirgefa. Það að fermingarfræðsla verði til þess að ýta dreng lengra inn í skápinn og kveikja djúpa dauðahræðslu hjá honum er ekki í lagi á nokkurn hátt. Það að fólk hafi fengið smáblessun en ekki fulla blessun er ekki í lagi á nokkurn hátt. Það að samkynhneigt fólk hafi þurft að sitja á móti klerkum í prestaskyrtum með gullkrossa um hálsinn sem sögðu þeim að allt það sem þau voru og stóðu fyrir væri synd er ekki í lagi.

Ég viðurkenni að ég taldi í alvöruinni að það að meirihluti presta hafi verið hlynntur réttindum samkynhneigðra, þegar kom að einum hjúskaparlögum, væri nóg til þess að sýna að kirkjan stæði í raun með þeim. Eftir að hafa hlustað á sögurnar skil ég að það var ekki nóg. Ef höfuðið er ekki með skiptir engu máli þó einhverjir limir séu það. Það er að segja að ef kirkjan er ekki með sem ein heild, líka biskup, þá er hún ekki með á fullnægjandi hátt.

Þetta hefði aldrei átt að vefjast fyrir kirkjunni. Þetta snýst nefninlega um kærleika og mannréttindi. Allt sem kirkjan gerir á að snúast um kærleika og mannréttindi.

Allra. Ekki bara sumra.

Kirkjan hefur brugðist samkynhneigðu fólki. Kirkjan hefur brugðist konum sem hafa orðið fyrir ofbeldi í skjóli hennar. Ef kirkjan á að eiga erindi í samtímanum þá þarf hún að taka sig taki, iðrast mistaka sinna og breytast. Kirkjan er nefnilega með boðskap Jesú Krists sem sitt erindi og sá boðskapur snýst ekki um hefðir, tungumál sem útilokar og að þola að brotið sé á mannréttindum fólks sem ekki passar inn í normið. Sá boðskapur snýst um ást og að allar manneskjur séu elskaðar eins og þær eru.

Mikið af þessum brotum kirkjunnar og kirkjunnar fólks gegn samkynhneigðu fólki endurspegla tíðaranda samfélagsins á þeim tíma sem þau voru unnin. Það er þó ekki afsökun því kirkjan á ekki aðeins að vera samferða samtímanum og samfélagsbreytingum heldur á hún, á öllum tímum, að vera framsækin, ganga á undan og ryðja brautina þegar kemur að mannréttindum, alveg sama hver á í hlut.

Við lifum á tímum mikilla breytinga og frelsis í íslensku samfélagi. Hjónabönd samkynja para þykja nú sjálfsögð, við tölum um þungunarrof í stað fóstureyðingar og kynrænt sjálfræði hefur verið fest í lög. En á sama tíma sjáum við öldu fordóma og afturhalds allt í kringum okkur og sterk öfl gera allt sem í þeirra valdi stendur til þess að draga úr mannréttindum fólks, sérstaklega hinsegin fólks og kvenna. Þessi réttindi sem við teljum sjálfsögð á Íslandi eru svo brothætt og um þau verður að standa vörð. Þar gegnir kirkjan mikilvægu hlutverki. Hlutverk kirkjunnar nú er að standa vörð um mannréttindi alls hinsegin fólks, kvenna, flóttafólks, barna, fólks með fötlun, eldra fólks, já allra sem þurfa á stuðningi að halda. Þetta gerir kirkjan með því að vera framsækin í mannréttindamálum, bæði í orðum og gjörðum, og stíga sterk fram þegar brotið er á fólki. Þetta gerir kirkjan með því að tala tungumál allra kynja og bjóða allar manneskjur velkomnar í litríkar kirkjur þar sem hátt er til lofts og engir þröskuldar og helgihaldið er aðgengilegt öllu fólki. Þetta gerir kirkjan með því að láta í sér heyra en ekki þegja þegar kemur að mannréttindum og kærleika og með því að hafa hugrekki til þess að hlusta á þessar sögur og taka þær til sín.

Ég hvet þig til að hlusta á sögurnar sem birtar hafa verið á síðunni www.einsagaeittskref.is.

Von í vonlausum aðstæðum
Hefur þú einhvern tíma verið í þeim aðstæðum að þú hafir haldið í von þrátt fyrir að þú hafir gert þér grein fyrir því að aðstæður væru í raun vonlausar? Ég hef verið í þeim aðstæðum og þegar ég skil að ég get ekkert gert sjálf til þess að breyta þeim þá hef ég snúið mér til Guðs í von að um kraftaverk.

Ég held að flest okkar sem erum komin með nokkra reynslu af lífinu höfum einhvern tíma fundið okkur í þeirri stöðu að vonast eftir einhverju þrátt fyrir að við vitum að það er nánast eða alveg útilokað að það muni gerast.

Mér dettur strax í hug maðurinn sem var komin með krabbamein um allan líkamann og vissi að hver dagur var dýrmætur bónus en bað þó Guð á hverjum degi um kraftaverk. Um að vakna einn daginn og krabbameinið væri horfið eða að það hefði í það minnsta minnkað mikið.

Mér dettur í hug foreldrar konunnar sem hefur verið í neyslu alveg frá unglingsárunum og er nú komið yfir fertugt. Þau vita að allar líkur eru á því að barnið þeirra deyji á undan þeim, úr sjúkdómi tengdum neyslunni eða afleiðingum hættulegs félagsskapar og aðstæðna. Þau biðja Guð á hverjum degi um að einn daginn virki meðferðin og að líf hennar breytist.

Mér dettur í hug konan sem veit að mamma hennar er í sjálfsvígshættu og að hver dagur er mögulega hennar síðasti. Hún hefur gert allt sem í hennar valdi stendur til þess að koma móður sinni til hjálpar en hún er þrátt fyrir allt barnið hennar og hún á erfitt með að ráða við sjúkdóminn sem er lífslönguninni sterkari. Hún biður alla daga um kraftaverk. Hún biður Guð að taka óttann frá henni og að móðir hennar fái lyf sem virka.

Kraftaverk eiga sér stað. Maðurinn sem er við það deyja úr krabbameini getur upplifað kraftaverk og sigrað meinið. En það getur farið á hinn veginn hjá öðrum manni eða konu. Foreldrarnir sem óttast líf barnsins síns geta vaknað upp einn daginn við að barnið er farið í meðferð, snýr lífinu við og allt verður eins og þau óskuðu sér en það getur líka farið á hinn veginn. Og það sama á við um konuna sem óttast líf móður sinnar. Sá dagur kemur ef til vill að lokum að móðirin fær lyf sem virka eða meðferð sem gefur henni lífskraft en það getur líka farið á hinn veginn.

Það sem allar þessar manneskjur eiga sameiginlegt er að engin þeirra gefur upp vonina fyrr en í fulla hnefana. Þær vona jafnvel þegar enginn von er eftir.

Ótrúlegt langlundargeð eða brjáluð ást
Í guðspjalli dagsins er sagt frá víngarðseiganada sem ræktar víngarð sinn en ræður síðan vínyrkja til að halda áfram með verkið. Þegar uppskeran er tilbúin sendir hann þjóna sína til þess að sækja uppskeruna. Vínyrkjarnir bregðast illa við og misþyrma og drepa þjónana. Víngarðseigandinn gefst þó ekki upp og sendir fleiri þjóna á staðinn en vínyrkjarnir ráðast einnig á þá og drepa. Þá sendir eigandinn son sinn og af einhverri ástæðu vonast hann til þess að vínyrkjarnir beri meiri virðingu fyrir syninum en þjónunum. En það er ekki svo og þeir drepa soninn og virðast vona að þar með hverfi vandamálið, að víngarðseigandinn deyji að lokum og að þeir muni þá erfa víngarðinn.

Þessi saga er svo ótrúleg af svo mörgum ástæðum. Þetta er saga af fólki sem allt hagar sér nokkuð sérkennilega, hvert á sinn hátt. Langlundargeð víngarðseigandans er ótrúlegt. Hver sendir þjóna sína aftur þangað sem fyrri þjónarnir voru drepnir og þeim misþyrmt? Já, og síðan son sinn að lokum, í aðstæður þar sem ljóst er að einungis dauðinn bíður hans? Og hversu vitlaust er það af vínyrkjunum að halda að þeir muni komast upp með að drepa bæði þjóna og son eigandans og erfa svo bara garðinn að lokum.

Það má vel halda því fram að flestar persónur þessarar sögu séu rauveruleikafirrtar á einhvern hátt, já, eða að þær búi yfir von um að allt fari vel að lokum þrátt fyrir líkurnar séu litlar sem engar.

Líklegt er að þessi texti eigi uppruna sinn í þeirri pólitík og valdabaráttu sem átti sér stað í kringum Jesú frá Nasaret. Að hér sé Jesús sé að sýna andstæðingum sínum, fariseunum, hvernig þeir, eða mannkynið allt, hafi farið með sendiboða Guðs og hvernig þeir muni að lokum drepa son Guðs. Og hann lýkur sögunni á að spyrja hlustendur sína hvað þeir haldi að verði um vínyrkjana að lokum. Og þeir svara að eigandinn muni vægðarlaust tortíma vínyrkjunum og ráða aðra sem eru traustsins verðir.

Brjáluð ást
Ef víngarðseigandinn er Guð er það þá ekki frekar heimskulegt að senda alltaf nýja þjóna og að lokum son sinn þegar ljóst er að þessir vínyrkjar muni aldrei sjá að sér? Eða er þetta kannski dæmi um þessa óbilandi von sem við búum yfir þegar við elskum nógu heitt.

Von manneskju sem er við dauðans dyr en vill lifa.
Von manneskju sem veit að barnið hennar mun að öllum líkindum deyja vegna neyslu en vill að barnið eignist líf.
Von manneskju sem veit að móðir hennar mun að öllum líkindum svifta sig lífi einhvern daginn en heldur þó í vonina um að hún komist úr lífshættu einn daginn.
Von Guðs um að við munum læra að meta Guð og allt það góða og fallega sem Guð vill að við eignumst með lífi í trú.

Von víngarðseigandans getur virst óskynsamleg og jafnvel hálf heimskuleg en við getum öll fundið okkur í þeim aðstæðum þar sem vonin verður allri skynsemi og visku yfirsterkari. Og í þeim aðstæðum getur vonin sigrað. Kraftaverk gerast nefnilega.

Ef við, breiskar manneskjurnar, getum fundið okkur í þeim aðstæðum að ástin og vonin verði öllu yfirsterkara hversu mun líklegra er það þá ekki að Guð gefi okkur fleiri tækifæri, fleiri sénsa? Að Guð gefi okkur alla möguleika á því að bæta okkur og verða betri manneskjur?

Jesús spyr í lok sögunnar hvað þeir haldi að verði um vínyrkjana sem drápu þjónana og soninn. Fólkið svarar að eigandinn muni tortíma þeim og ráða nýja í þeirra stað. Og takið eftir, þetta eru ekki orð Jesú heldur fólkisns. Ég er nefnilega ekki viss um að þetta svar sé rétt. Guð er eins og foreldrið sem vonar, eins og barnið sem vonar og eins og sjúklingurinn sem vonar. Guð gefur okkur nýtt tækifæri jafnvel þegar við höfum brotið allar brýr að baki okkar. Guð veit að í okkur öllum býr eitthvað gott og er tilbúið að bíða eftir því að við finnum það í okkur, bætum okkur og fylgjum Guði. Guð gefur okkur einn séns enn!

Dýrð sé Guði sem er trú von og kærleikur.

Mikilvæg saga
Það er aðeins ein kraftaverkasaga sem kemur fyrir í öllum fjórum guðspjöllum Nýja testamentisins. Og ekki nóg með það heldur kemur hún sex sinnum fyrir sem þýðir að hún birtist tvisvar sinnum í tveimur guðspjallana. Saga dagsins um brauð undrið, þegar Jesús mettaði mikinn fjölda fólks með litlu, fangaði höfunda guðspjallana svo mjög að þeir vildu allir hafa hana með og það oftar en einu sinni. Við eigum, af einhverjum ástæðum, ekki að missa af þessari sögu.

Hvers vegna ætli þessi saga sé svona mikilvæg? Við getum endalaust rökrætt um það hversu mikið af fólki þetta raunverulega var sem Jesús mettaði. Voru þessi 4000 eða 5000 eingöngu karlar eða eru konur og börn inni í þessari tölu o.s.frv. Við getum velt því fyrir okkur hvort þetta hafi verið raunverulegt kraftaverk eða hvort þetta hafi kallað fram örlæti í fólkinu sem var þarna samankomið. Við getum velt því fyrir okkur hvort þessi viðburður hafi raunverulega átt sér stað og hvort atburðarásin hafi þá verið nákvæmlega með þessum hætti.

Hvað með að skoða þriðja möguleikann, aðra vídd sem hvorki er mælikvarði á sagnfræði eða kraftaverk? Getur verið  að það sé eitthvað annað sem skipti meira máli í þessari sögu en kraftaverk eða staðreyndir? Er mögulegt að Guð eigi við okkur svo áríðandi erindi með þessari sögu að við verðum að fá að heyra hana oft? Þekkja hana vel?

Flugfreyjan
Til er saga frá rithöfundinum og kvekaranum Parker Palmer sem tengist sögu dagsins. Þessi atburður átti sér stað fyrir tíma hertra reglna á flugvöllum og gegnumlýsingar á farangri. Eða þegar enn mátti fara með hvað sem var í handfarangri í flugvél.

Palmer var staddur í flugvél á leið frá Chicago til Denver. Farþegarnir voru allir komnir út í vél. Búið var að loka og vélin að nálgast flugbrautina þegar flugvélin stöðvast og slökkt er á hreyflunum. Stuttu síðar heyrist rödd flugstjórans í hátalarakerfinu og hann segir að hann sé því miður ekki með góðar fréttir, að það sé stormur í Denver og búið að loka flugvellinum þar. Þau þurfa því að bíða um borð í vélinni í nokkra klukkutíma á meðan að stormurinn gengur yfir. Það sem verra er, er að enginn matur er um borð í vélinni. Við getum rétt ímyndað okkur viðbrögð farþegana. Margir stundu yfir þessu og sumir urðu reiðir. En þá stendur ein flugfreyjan upp og tekur hljóðnemann. „Okkur þykir þetta virkilega leitt“ segir hún. „Við gerðum ekki ráð fyrir þessu og við getum því miður ekkert gert í þessu núna. Við vitum að þetta er afar erfitt fyrir mörg ykkar. Þið eruð svöng og einhver ykkar höfðu gert ráð fyrir góðum hádegisverði á áfangastað. Og einhver ykkar þurfa jafnvel á mat að halda fljótlega, heilsu ykkar vegna. Svo ég er með hugmynd. Við erum hér með nokkrar tómar brauðkörfur sem við látum nú ganga um vélina og þið setjið öll eitthvað í körfuna. Mörg ykkar eru með eitthvað svolítið nasl með ykkur, kex, súkkulaði, snakk, brjóstsykur eða tyggjó t.d. Ef þið eruð ekki með neitt ætilegt getið þið bara látið nafnspjaldið ykkar, bókamerki, límmiða eða bara hvað sem ykkur dettur í hug í körfuna. Ég vona að öll setjið þið eitthvað í körfurnar. Síðan munum við láta körfurnar ganga aftur og þá takið þið úr þeim það sem þið þurfið.“

Það sem gerðist næst var alveg magnað. Til að byrja með hætti fólk að kvarta. Þá fór fólk að róta í vösum og töskum. Einhver fóru og náðu í töskur í farangurhólfin og tóku fram sælgæti, pylsur, skinku, ost, gosdrykki, vínflösku svo eitthvað sé nefnt. Það sem gerðist einnig var að þarna var fólk farið að spjalla saman og hlæja. Flugfreyjan hafði með þessu breytt áhyggjufullum, kvíðnum hópi sem einblíndi eingöngu á sínar eigin þarfir og skort, í vinalegt samfélag fólks sem hjálpaðist að og sá að það átti í raun meira en nóg af öllu.

Þegar vélin síðan lenti í Denver og farþegarnir gengu út sagði Palmer við flugfreyjuna: „þú veist það kannski en að það er saga í Biblíunni um það sem þú gerðir“. „Já, ég þekki söguna“ sagði hún. „Það er þess vegna sem ég gerði þetta“.

Skortur
Hversu oft hefur þú ekki sagt, „ég á bara ekkert að bjóða upp á.“ „Ég á ekkert að vera í.“ „Ég hef bara ekkert að gefa“. „Ég kann ekki, ég get ekki, ég er ekki nóg…“

Ég hef í það minnsta bæði sagt þetta og hugsað. Ég fyllist oft minnimáttarkennd þegar ég hvað fólkið í kringum mig hefur mikið að gefa, hvað það er klárt og duglegt og hæfileikaríkt. Og ég fer að velta mér upp úr öllu því sem mig skortir.

En þegar við hugsum eftir þessum brautum einblínum við á skortinn og fátæktina í okkur sjálfum og sjáum ekki allt það sem við þó eigum og getum og höfum upp á að bjóða.

Allt sem í okkur býr
Flest eyðum við miklum tíma í að hugsa um allt sem okkur skortir og okkur skortir öllum svo sannarlega eitthvað. En hvernig væri það ef við, í stað þess að einblína á það sem við höfum ekki, getum ekki og kunnum ekki, leitum að því sem við þó höfum, getum og kunnum og það sem við erum. Við eigum nefnilega alltaf meira en við höldum. Við getum svo miklu meira en við þorum að vona og við kunnum meira en við trúum.

Það er nefnilega svo að allt stórkostlegt sem Guð gerir, allt það meriklegasta sem sagt er frá í Biblíunni verður til úr litlu, úr skorti, úr veikleika. Ekki úr allsnægtum og styrkleika. Eins og guðfræðingurinn Nadia Bolz Weber sagði: „Jesús sagði aldrei að guðsríki væri eins og eitt af 500 arðbærustu fyrirtækjum veraldar með hamingjusömustu hlutabréfaeigendunum innanborðs“. Nei, guðsríki er líkt við minnsta sáðkorni á jörðu. Því er gott að þekkja það sem okkur skortir, að þekkja veikleikana okkar, ef við látum okkur ekki nægja að einblína á þá. Ef við getum horft lengra og búið til eitthvað ríkulegt úr skortinum.

Þriðja víddin í þessari sögu er ef til vill sú að Guð hefur áhuga á veikleikum okkar, á því sem við upplifum okkur skorta vegna þess að Guð vill hjálpa okkur að vaxa upp úr því og finna styrkinn okkar. En ef til vill þarf eina flugfreyju eða einn Jesú frá Nasaret til þess að hjálpa okkur að koma auga á að okkur skortir svo miklu minna en við höldum og það býr svo miklu meira í okkur en við þorum að trúa. Og þetta finnum við þegar við deilum skortinum okkar með öðru fólki og hjálpumst svo að við að safna styrkleikunum okkar saman í brauðkörfur og deilum þeim með hvert öðru.

Bjálki og flísar
Jesús hafði einstaka hæfileika til að gera boðskap sinn skiljanlegan með snjöllum líkingum. Þær eru gjarnan einfaldar og snjallar en oft er líka mikill húmor í þeim. T.d. þessi með að koma kameldýri í gegnum nálarauga, að rétta fram hinn vangann og svo líking dagsins um bjálkann og flísina.

Sjáum þetta fyrir okkur. Ég geng um með bjálka, stóra spýtu eða staur út úr auganu á mér og á sama tíma er ég að bisast við að tína flísar úr augum fólksins í kringum mig.
Hvað gerist?

Jú ég hlýt að reka bjálkann utan í fólkið og svo er stór hætta á að ég roti fólk þegar ég sný mér. Á sama tíma ætla ég að ná litlum flísum úr öðrum!

Dómar
Þessi sunnudagur fjallar um dóma. Allir textar dagsins fjalla um réttláta dóma, um auðmjúka dóma og um umburðarlyndi gagnvart fólki.

Í lexíu Gamla testamentisins segir Guð við Sakaría:
„Fellið réttláta dóma
og sýnið hver öðrum miskunnsemi og samúð.
Níðist hvorki á ekkjum, munaðarleysingjum,
aðkomumönnum né fátæklingum
og hyggið ekki á ill ráð
hver gegn öðrum í hjarta yðar.“ (Sak 7:8-10)

Í pistli dagsins í Rómverjabréfinu brýnir Páll postuli, fyrir söfnuði sínum umburðarlyndi gagnvart þeim sem sem eiga aðra trú og búa við ólíka menningu og siði. Já og í guðspjallinu minnir Jesús okkur á að dæma ekki annað fólk harðar eða með öðrum hætti en við getum sjálf hugsað okkur að vera dæmd. Og svo hnykkir hann út með líkingunni um bjálkann og flísina og biður okkur um að vera ekki hræsnarar.

Bersyndugt fólk og slaufun
Þetta eru býsna ákveðin skilaboð á sumardegi í júní en eins og svo oft er Biblían með puttann á púlsinum vegna þess að umfjöllunarefnin eru sístæð. Dómharka er ekkert nýtt fyrirbæri. Slaufunarmenning (cancel culture) er ekki nýtt fyrirbæri þó búið sé að finna nýtt hugtak yfir það.

Við höfum alltaf reynt að útiloka ákveðna hópa, ákveðið fólk, og oft tekist það býsna vel. Ég held að í flestum samfélögum og á öllum tímum séu einhver álitin bersyndug. Bersyndugar konur voru grýttar til dauða, á tímum Jesú frá Nasaret því þær hegðuðu sér ósæmilega samkvæmt einhverju fyrirfram ákveðnu viðmiði en karlar sem stunduðu sambærilegt líferni voru ekki grýttir. Nornir og galdrakarlar voru brennd langt fram eftir öldum því þau þóttu ósæmileg og jafnvel hættuleg. Konur sem fóru í hið svo kallaða „ástand“ á hernámsárunum voru sannarlega álitnar bersyndugar og þeim komið fyrir á sérstökum heimilum og brennimerktar í augum almennings. Fólk sem tjáð hefur skoðanir sem ekki samræmast því sem er viðurkennt hefur oftar en ekki verið útilokað og jafnvel fangelsað og tekið af lífi í ákveðnum samfélögum og svona mætti lengi telja.

Í dag þegar þetta fyrirbæri hefur færst yfir á samfélagsmiðla er það farið að vekja athygli okkar á annan hátt. Ef til vill er það vegna þess að miðlarnir eru öflugir og hlutirnir því fljótir að gerast og þróunin hröð. Slaufunarmenningin hefur í það minnsta fengið mikla umfjöllun undanfarið í fjölmiðlum og oft á tíðum fjallað um þetta sem nýtt fyrirbæri þó því sé fjarri lagi. Ef til vill er ástæðan fyrir þessari miklu athygli og áhuga á fyrirbærinu þessa dagana sú að þetta hefur að miklu leyti beinst gegn þekktum listamönnum, fremst körlum sem hafa brotið á konum.

Dómstólar götunnar
Gatan hefur alltaf átt sinn dómstól eða öllu heldur dómstóla. Og við vitum sjaldan fyrirfram hvaða hópur verðu talinn hinn bersyndugi næst. Það er þó munur á því að verða fyrir slaufun fyrir að hafa brotið á annarri mannesku, beitt ofbeldi en að verða fyrir þessu fyrir það eitt að tilheyra t.d. ákveðnum minnihlutahópi eða fyrir að tjá óvinsælar skoðanir. Það sem hefur gerst með annarri bylgju #metoo er að nú beinist útilokunin eða slaufunin að gerendum en ekki þolendum eins og algengara hefur verið í gegnum tíðina. Þessi slaufun ber auk þess með sér að fólk sé í auknum mæli farið að taka mark á þolendum kynferðisbrota.

Ég nokkuð viss um að ástæðan fyrir því að þessi aðferð er svo áhrifarík gagnvart körlum sem beita konur ofbeldi snýst um vantraust á dómstólunum sem hafa það hlutverk að dæma í þessum málum. Hún er skiljanleg og oft á tíðum upplifir fólk hana sem eina úrræðið.

Eiga afturkvæmt
Ég er þó sannfærð um að þau sem verða fyrir slaufunaraðferðinni á samfélagsmiðlum í dag (vegna ásakana um kynferðisbrot) eigi flest eða öll afturkvæmt ef þau aðeins gangast við því sem þau hafa gert á hlut annarra og tjá það með heiðarlegum og einlægum hætti. Ef þau sýna sanna iðrun og yfirbót. Það er alls ekki víst að þau fái fyrirgefningu allra, enda er það oft á tíðum til of mikils ætlast, en þau eiga afturkvæmt í samfélg sem yfirleitt er tilbúið til að fyrirgefa þeim sem iðrast. Hér þýðir þó ekkert að koma með hálfgildings útskýringar eða afsakanir því fólk þekkir muninn á sannri iðrun og falskri. Þetta kemur aldrei í staðinn fyrir dóm þar til bærra dómstóla þegar brot hefur átt sér stað en getur þó haft töluverð áhrif á æru fólks og stöðu.

Bjálki og flísar
Áður en við tökum þátt í því að slaufa fólki er gott að skoða bálkann í augum okkar sjálfra. Ef ég er farin að taka eftir flísunum í augum fólksins í kringum mig er besta ráðið að ráðast að bjálkanum sem stendur út úr höfðinu á sjálfri mér, áður en ég fer að tína flísarnar. Mér er ómögulegt að ná flís úr augum annarra ef ég læt bjálkann vera því ég mun bara skaða annað fólk á leiðinni og jafnvel sjálfa mig líka.

Og hver veit nema ég sjái skýrar þegar bjálkinn er horfinn.

Á þessum sunnudegi dómsins erum við hvött till þess að dæma ekki eða að öðrum kosti að fella réttláta dóma. Það gerum við best ef við förum að ráði Jesú og könnum stöðuna á bjálkanum í okkar eigin auga áður en við dæmum annað fólk.

Dýrð sé Guði sem ævinlega dæmir réttlátlega, Guði sem dæmir af ást.